Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là một công cụ tài chính quan trọng mà các doanh nghiệp có thể sử dụng để khuyến khích và giữ chân nhân viên. Đây là hình thức phát hành cổ phiếu cho nhân viên cho phép họ trở thành cổ đông của công ty, từ đó tạo ra động lực làm việc và gắn bó lâu dài với tổ chức. Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu chi tiết về cổ phiếu ESOP trong bài viết sau đây.
1. Cổ phiếu ESOP là gì? Ví dụ về cổ phiếu ESOP
Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là chương trình phát hành cổ phiếu dành riêng cho nhân viên, thường là các cá nhân chủ chốt hoặc có đóng góp lớn. ESOP không đơn thuần là phần thưởng, loại cổ phiếu này cho phép nhân viên mua cổ phiếu với giá ưu đãi – thấp hơn giá thị trường – hoặc nhận thưởng trực tiếp, kèm theo các điều kiện như hạn chế chuyển nhượng.
Chủ doanh nghiệp có thể sử dụng ESOP như là công cụ chiến lược để gắn kết lợi ích của nhân viên với mục tiêu dài hạn của công ty, biến họ thành cổ đông thực thụ. Một nghiên cứu của National Center for Employee Ownership (NCEO) chỉ ra rằng các công ty áp dụng ESOP có tỷ lệ giữ chân nhân viên cao hơn 25% so với các công ty không sử dụng chương trình này.
2. Mục đích của việc phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Phát hành cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là một chiến lược quản trị hiệu quả giúp doanh nghiệp vừa khích lệ nhân viên vừa thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Khi nhân viên sở hữu cổ phần, bên cạnh việc sẵn sàng làm việc để hoàn thành nhiệm vụ, nhân viên cũng gắn bó hơn với mục tiêu dài hạn của công ty vì sự phát triển của doanh nghiệp đồng nghĩa với lợi ích cá nhân của họ.
Ngoài ra, ESOP là giải pháp linh hoạt để doanh nghiệp quản lý tài chính. Thay vì sử dụng tiền mặt để thưởng, công ty có thể phát hành cổ phiếu từ lợi nhuận giữ lại hoặc thặng dư vốn, qua đó cải thiện dòng tiền và tạo thêm nguồn lực cho các dự án đầu tư. Việc này giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực mà vẫn đảm bảo quyền lợi cho nhân viên.
Lợi ích về thuế cũng là một điểm mạnh của ESOP. Trong khi thưởng bằng tiền mặt chịu mức thuế thu nhập cá nhân cao, thưởng bằng cổ phiếu chỉ phải chịu thuế chuyển nhượng 0,1% khi nhân viên bán cổ phiếu. Điều này vừa giúp nhân viên tối ưu hóa thu nhập vừa giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp.
3. Điều kiện và quy chế phát hành cổ phiếu ESOP
Để triển khai ESOP, doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định chặt chẽ theo pháp luật Việt Nam, cụ thể là Nghị định 155/2020/NĐ-CP. Chỉ các công ty đại chúng – công ty đã niêm yết trên sàn hoặc có vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng với ít nhất 10% cổ phiếu do 100 nhà đầu tư không phải cổ đông lớn nắm giữ – mới đủ điều kiện phát hành ESOP. Kế hoạch phát hành ESOP phải được Đại hội đồng cổ đông phê duyệt, nêu rõ tiêu chí chọn nhân viên, giá bán và số lượng cổ phiếu. Quan trọng hơn hết tổng số cổ phiếu ESOP trong 12 tháng không được vượt quá 5% tổng số cổ phiếu đang lưu hành, đảm bảo không gây pha loãng quá mức.
Nguồn vốn để phát hành phải hợp lệ, bao gồm thặng dư vốn, quỹ đầu tư phát triển hoặc lợi nhuận sau thuế chưa phân phối. Cổ phiếu ESOP cũng bị hạn chế chuyển nhượng ít nhất 1 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành, nhằm đảm bảo nhân viên gắn bó lâu dài. Nếu có nhân viên nước ngoài, doanh nghiệp cần tuân thủ giới hạn sở hữu nước ngoài (thường không quá 50%), tránh vi phạm quy định pháp luật.
Chi tiết về điều kiện phát hành ESOP xem tại ảnh sau đây:
4. Thủ tục và quy trình phát hành cổ phiếu ESOP
Phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động (ESOP) được quy định chi tiết trong Điều 69 Nghị định 155/2020/NĐ-CP. Trình tự và thủ tục cần thực hiện bao gồm các bước sau:
- Gửi tài liệu báo cáo: Tổ chức phát hành phải gửi tài liệu báo cáo phát hành cổ phiếu theo quy định tại Điều 61, Điều 63, và Điều 65 của Nghị định này cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
- Thông báo từ Ủy ban Chứng khoán: Trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ ngày nhận được tài liệu đầy đủ và hợp lệ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ thông báo bằng văn bản cho tổ chức phát hành về việc đã nhận đủ tài liệu. Nếu từ chối, Ủy ban sẽ nêu rõ lý do.
- Công bố thông tin: Trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ khi nhận được thông báo từ Ủy ban, tổ chức phát hành phải công bố Bản thông báo phát hành trên trang thông tin điện tử của mình và tại Sở giao dịch chứng khoán. Việc công bố này phải được thực hiện ít nhất 7 ngày trước ngày kết thúc đợt phát hành.
- Thời gian kết thúc đợt phát hành: Ngày kết thúc đợt phát hành không được quá 45 ngày kể từ khi Ủy ban thông báo đã nhận đủ tài liệu báo cáo.
- Xử lý cổ phiếu lẻ: Trong quá trình phát hành, nếu phát sinh cổ phiếu lẻ, công ty có thể mua lại cổ phiếu này làm cổ phiếu quỹ theo phương án đã được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
- Báo cáo kết quả phát hành: Trong vòng 15 ngày kể từ ngày kết thúc đợt phát hành, tổ chức phát hành phải gửi Báo cáo kết quả cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Báo cáo này cần kèm theo danh sách người lao động tham gia chương trình, nêu rõ số lượng cổ phiếu của từng người đã nộp tiền mua hoặc được phân phối. Ngoài ra, cần có văn bản xác nhận từ ngân hàng nơi mở tài khoản phong tỏa về số tiền thu được từ đợt phát hành.
- Thông báo nhận báo cáo: Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ khi nhận được báo cáo kết quả đầy đủ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ thông báo cho tổ chức phát hành về việc đã nhận được báo cáo.
- Chấm dứt phong tỏa: Sau khi nhận được thông báo từ Ủy ban Chứng khoán, tổ chức phát hành có quyền yêu cầu chấm dứt phong tỏa số tiền thu được từ đợt phát hành, ngoại trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
5. Phát hành cổ phiếu ESOP ảnh hưởng như thế nào?
5.1 Lợi ích khi phát hành ESOP
Đối với nhân viên, nhận cổ phiếu ESOP từ doanh nghiệp là một phần thưởng vật chất, đồng thời cũng là mang lại những giá trị tinh thần lớn lao. Đây là sự ghi nhận và khích lệ từ phía công ty đối với những nỗ lực và đóng góp của nhân viên. Ngoài ra, khi công ty kinh doanh hiệu quả và có lãi, cổ phiếu ESOP mang đến cơ hội nhận cổ tức, tạo thêm nguồn thu nhập ổn định. Đặc biệt với các công ty có tiềm năng tăng trưởng mạnh, giá trị cổ phiếu tăng dần theo thời gian sẽ mang lại lợi nhuận đáng kể cho người sở hữu từ đó tạo động lực để nhân viên gắn bó và cống hiến lâu dài.
Đối với doanh nghiệp thì phát hành cổ phiếu ESOP là một chiến lược hiệu quả để thu hút và giữ chân nhân sự tài năng, đặc biệt là những nhân sự chủ chốt. ESOP giúp doanh nghiệp duy trì đội ngũ nhân lực chất lượng cao mà còn giảm thiểu chi phí tuyển dụng và đào tạo mới. Hơn nữa, phát hành ESOP giúp doanh nghiệp bảo toàn nguồn vốn, cải thiện dòng tiền và tiếp tục đầu tư phát triển.
5.2 Rủi ro khi phát hành ESOP
Phát hành cổ phiếu ESOP mang lại nhiều lợi ích song cũng đi kèm với đó là những rủi ro cần được doanh nghiệp cân nhắc cẩn thận. Rủi ro lớn nhất của ESOP là pha loãng cổ phiếu, xảy ra khi số lượng cổ phiếu tăng lên làm giảm tỷ lệ sở hữu và lợi ích của cổ đông hiện hữu. Điều này dẫn đến giảm tỷ suất lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và có thể gây áp lực giảm giá cổ phiếu trên thị trường. Trong nhiều trường hợp, sau khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng, lượng lớn cổ phiếu ESOP được bán ra tiếp tục tạo áp lực lên giá cổ phiếu và ảnh hưởng đến niềm tin của thị trường.
Bên cạnh đó, ESOP cũng gây ra rủi ro về quản trị. Nếu việc phân bổ ESOP không minh bạch hoặc tập trung chủ yếu vào các lãnh đạo chủ chốt thay vì nhân viên, có thể dẫn đến sự bất mãn trong nội bộ và làm giảm lòng tin của cổ đông. Một số trường hợp, các lãnh đạo sử dụng ESOP như công cụ để thao túng giá cổ phiếu, gây ra những hành vi không minh bạch, làm tổn hại đến uy tín và giá trị doanh nghiệp.
Hơn nữa, việc phát hành ESOP liên tục hoặc không phù hợp với tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp có thể gây mất cân đối trong cấu trúc vốn, ảnh hưởng đến khả năng tài chính dài hạn. Để giảm thiểu rủi ro, chủ doanh nghiệp cần xây dựng một kế hoạch ESOP rõ ràng, đảm bảo công bằng trong phân bổ và minh bạch trong quản trị. Đồng thời, việc dự báo kỹ lưỡng các tác động tài chính và chiến lược là yếu tố quyết định để ESOP trở thành công cụ quản trị hiệu quả thay vì nguồn gốc của bất ổn.
6. Giải đáp một số câu hỏi về cổ phiếu ESOP
Cổ phiếu ESOP có bán được không? Khi nào được bán?
Có thể. Theo khoản 8 Điều 64 Nghị định 155/2020/NĐ-CP, ESOP bị hạn chế chuyển nhượng ít nhất 1 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành. Sau thời gian này, nhân viên có thể bán trong nội bộ công ty hoặc trên sàn chứng khoán nếu doanh nghiệp đã niêm yết. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể áp dụng thời gian hạn chế dài hơn theo chính sách nội bộ để đảm bảo nhân viên gắn bó lâu dài.
Cổ phiếu ESOP có được chia cổ tức không
Có, cổ phiếu ESOP được xem như cổ phiếu phổ thông nên người sở hữu có quyền nhận cổ tức nếu công ty quyết định chia. Quyền này phụ thuộc vào chính sách cổ tức và tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Phát hành ESOP có làm giảm giá cổ phiếu
Phát hành ESOP có thể làm giảm giá cổ phiếu do tăng số lượng cổ phiếu lưu hành, dẫn đến pha loãng EPS. Khi hết thời gian hạn chế, lượng lớn cổ phiếu ESOP bán ra có thể gây áp lực giảm giá. Tuy nhiên, nếu ESOP được triển khai đúng cách và thúc đẩy hiệu quả kinh doanh, giá cổ phiếu có thể tăng trong dài hạn, mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và cổ đông.
Kết luận
Với vai trò chủ doanh nghiệp, cổ phiếu ESOP không chỉ là công cụ khích lệ nhân viên mà còn là chiến lược quản trị tài chính và nhân sự mang tính đột phá. Bằng cách triển khai chương trình ESOP một cách minh bạch, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật và cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích của nhân viên, cổ đông cũng như công ty, bạn có thể vừa giữ chân được đội ngũ nhân tài, vừa tăng cường vốn điều lệ và củng cố uy tín trên thị trường. Tuy nhiên, để chương trình này phát huy hiệu quả tối đa, việc đánh giá kỹ lưỡng các rủi ro như pha loãng cổ phiếu hay xung đột lợi ích là điều không thể xem nhẹ.
Hãy dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng báo cáo tài chính, tham vấn ý kiến từ các chuyên gia pháp lý và tài chính, đồng thời xây dựng kế hoạch ESOP phù hợp với tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp. Để quản lý hiệu quả các nguồn vốn và theo dõi dòng tiền trong quá trình phát hành ESOP, chủ doanh nghiệp nên cân nhắc sử dụng phần mềm kế toán online MISA AMIS, với giao diện thân thiện và tính năng tự động hóa, giúp tối ưu hóa quy trình kế toán, đảm bảo số liệu minh bạch và hỗ trợ ra quyết định chiến lược.
0904 885 833
https://www.misa.vn/
