Business Analyst (BA) là gì? Học gì để làm BA giỏi

Doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ theo hướng số hóa và vận hành bằng dữ liệu. Từ các tập đoàn lớn đến những công ty vừa và nhỏ, tổ chức nào cũng đang tìm cách cải thiện quy trình, tối ưu hiệu suất và đưa ra quyết định chính xác hơn trong môi trường đầy biến động.

Đây cũng là lúc cái tên Business Analyst (BA) được nhắc đến ngày càng nhiều – người đứng giữa kinh doanh và công nghệ, giúp doanh nghiệp hiểu rõ vấn đề, xác định đúng nhu cầu và chọn giải pháp phù hợp. Vậy Business Analyst là gì? Những kỹ năng nào cần có để trở thành một Business Analyst? Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu cụ thể ngay dưới đây.

1. Business Analyst là gì?

Business Analyst (BA) là Chuyên viên phân tích nghiệp vụ. Công việc chính của vị trí BA là phân tích, đánh giá nhu cầu của khách hàng với mục tiêu là xác định các vấn đề cần phải cải thiện, từ đó phối hợp với nội bộ đưa ra hướng giải quyết cụ thể.

Đối với nội bộ công ty, BA còn có vai trò đổi mới cách thức vận hành, làm việc giữa các bộ phận nhằm sử dụng tối ưu nguồn lực hiện tại. Từ đó BA giúp công ty tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.

BA có thể làm việc trực tiếp cùng với khách hàng để tiếp nhận các ý kiến, sau đó sẽ chuyển thông tin về cho team nội bộ để xử lý. Ngoài ra BA còn đảm nhận thêm vai trò là viết và quản lý tài liệu kỹ thuật. Cụ thể trong một dự án IT, BA sẽ phân tích nghiệp vụ và chuyển yêu cầu cho đội ngũ lập trình viên, làm ra các sản phẩm công nghệ đáp ứng nhu cầu kinh doanh của khách hàng.

BA không chỉ có riêng trong ngành IT mà còn phổ biến ở những ngành nghề và lĩnh vực khác như ngân hàng, logistics,… Các BA cần hiểu rõ về stakeholders (các bên liên quan) bao gồm bất kỳ ai có những đóng góp trong dự án: đội ngũ kỹ thuật viên, kinh doanh dự án, các chủ đầu tư, đối tác cũng như khách hàng,…

2. Làm BA là làm gì? Mô tả công việc của vị trí Business Analyst

Trách nhiệm chính của một Business Analyst bao gồm các kiến ​​thức sâu rộng về phân tích, dự báo cũng như lập ngân sách tài chính, hiểu rõ về các yêu cầu về báo cáo và những quy định, yếu tố thành công và các chỉ số liên quan đến hoạt động.

Dưới đây là yêu cầu công việc của Business Analyst để các ứng viên và nhà tuyển dụng tham khảo. Lưu ý rằng tùy thuộc vào ngành nghề, các hạng mục công việc sẽ có sự khác biệt nhật định.

• Phối hợp với những đồng nghiệp và các bên liên quan để hiểu sâu hơn về những yêu cầu kinh doanh quan trọng.
• Phân tích mô hình dữ liệu để đưa ra các kết luận hợp lý.
• Phát triển các giải pháp sáng tạo nhằm thay đổi các chiến lược và hoạt động.
• Kết nối, truyền tải thông tin giữa đội ngũ nội bộ với khách hàng
• Tương tác với quản lý và các thành viên trong nhóm để triển khai dự án
• Thành thạo trong việc thiết lập quy trình hoặc đưa ra những hệ thống cần thiết để thực hiện cho các thay đổi.
• Vận dụng kiến thức cũng như chuyên môn để đánh giá các tác động của những thay đổi.
• Báo cáo và thuyết trình về dự án với nội bộ và khách hàng.
• Giải quyết bất đồng giữa khách hàng và bộ phận liên quan.
• Quản lý hồ sơ, hợp đồng của dự án
• Hỗ trợ khách hàng sử dụng sản phẩm
• Hỗ trợ đội ngũ kỹ thuật nghiệm thu sản phẩm

3. Vai trò của Business Analyst trong doanh nghiệp hiện đại

Dưới áp lực đổi mới liên tục và nhu cầu ra quyết định dựa trên dữ liệu, các doanh nghiệp hiện đại đang tìm đến Business Analyst như một mắt xích quan trọng để kết nối chiến lược kinh doanh với giải pháp công nghệ. Với khả năng phân tích sâu sắc và tư duy hệ thống, BA góp phần định hình lại cách doanh nghiệp vận hành, tăng tốc độ thích nghi và phát triển bền vững.

Cầu nối giữa kinh doanh và công nghệ
Business Analyst đảm nhận vai trò kết nối giữa các phòng ban kinh doanh và đội ngũ kỹ thuật. Họ giúp chuyển hóa yêu cầu kinh doanh thành ngôn ngữ kỹ thuật dễ hiểu, đảm bảo giải pháp được phát triển đúng nhu cầu thực tế.

Phân tích và xác định vấn đề cốt lõi
BA đi sâu vào quy trình vận hành để bóc tách vấn đề thật sự doanh nghiệp đang gặp phải, từ đó định hướng các thay đổi cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hoặc tối ưu chi phí.

Đề xuất giải pháp dựa trên dữ liệu và logic
Với tư duy phân tích và khả năng tổng hợp dữ liệu, Business Analyst đưa ra các đề xuất mang tính khả thi cao, cân bằng giữa chi phí – lợi ích – rủi ro, phù hợp với mục tiêu và nguồn lực của doanh nghiệp.

Góp phần nâng cao trải nghiệm khách hàng
Thông qua việc phân tích hành vi người dùng và phản hồi từ thị trường, BA giúp doanh nghiệp cải tiến sản phẩm, dịch vụ và quy trình phục vụ, từ đó tạo ra trải nghiệm khách hàng liền mạch và hiệu quả hơn.

Theo dõi và đánh giá hiệu quả sau triển khai
Sau khi giải pháp được áp dụng, BA tiếp tục đo lường kết quả và thu thập phản hồi để xác định mức độ thành công, đồng thời đề xuất cải tiến nếu cần thiết, đảm bảo sự phát triển liên tục của hệ thống.

3. Tương lai nghề Business Analyst tại Việt Nam

Nghề Business Analyst tại Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ nhờ làn sóng chuyển đổi số và nhu cầu tối ưu vận hành trong các doanh nghiệp. BA giờ đây không còn là vai trò phụ trợ, mà là nhân tố góp phần định hình chiến lược và cải tiến hiệu quả hoạt động kinh doanh.

Cùng với nhu cầu tuyển dụng tăng nhanh, mức đãi ngộ cho vị trí này cũng ngày càng hấp dẫn. Từ những ứng viên mới vào nghề đến các chuyên gia có kinh nghiệm, BA có nhiều cơ hội đạt mức thu nhập tốt, đặc biệt trong các ngành như tài chính, công nghệ, bán lẻ hoặc chăm sóc sức khỏe.

Bên cạnh đó, BA có thể phát triển theo nhiều hướng: từ chuyên sâu về phân tích hệ thống, chuyển sang quản lý sản phẩm, hoặc đảm nhận vai trò quản lý dự án. Cơ hội rộng mở cho những ai không ngừng nâng cao năng lực và thích ứng nhanh với sự thay đổi của doanh nghiệp hiện đại.

4. Kỹ năng cần thiết của một Business Analyst

Kỹ năng chuyên môn

Các Business Analyst cần có kiến thức về kinh doanh, quản trị và công nghệ thông tin. Có thể một BA không thành thạo và chuyên sâu ở trong một lĩnh vực, nhưng họ phải nắm bắt được các kỹ năng liên quan ở một mức độ nhất định. BA cũng cần có nền tảng cơ bản về công nghệ phần mềm, hiểu được các thuật ngữ cũng như hoạt động trong lĩnh vực này.

Kỹ năng giao tiếp và xây dựng mối quan hệ

Bản chất của công việc BA thường liên quan đến việc tương tác với các nhà phát triển, khách hàng, người dùng cuối và ban quản lý. Bởi vậy việc thiết lập các mối quan hệ tốt đẹp và duy trì mối quan hệ đó giữa các bên là rất quan trọng.

Bản chất của công việc BA thường liên quan đến việc tương tác với các nhà phát triển, khách hàng, người dùng cuối và ban quản lý. Thành công của một dự án thường phụ thuộc vào cách mà BA truyền đạt các thông tin một cách chi tiết, chẳng hạn như thuyết trình các thay đổi được yêu cầu, kết quả thử nghiệm của các dự án một cách rõ ràng. Thông thạo trong giao tiếp chính là kỹ năng cần có đối với bất kỳ nhà phân tích nghiệp vụ nào.

Kỹ năng phân tích dữ liệu

BA cần có kỹ năng phân tích giải thích và chuyển những nhu cầu của khách hàng thành các yêu cầu kỹ thuật cụ thể cho đội ngũ triển khai hiểu được. Hầu hết các mô tả công việc tuyển dụng Business Analyst đều ưu tiên người có kỹ năng phân tích xuất sắc. Nhờ đó họ có thể chắt lọc thông tin giá trị, nhanh chóng nhận ra điểm cần cải thiện trong quy trình, xây dựng mô hình dữ liệu.

Kỹ năng quản lý

BA cần có kỹ năng quản lý sâu rộng, từ việc lập kế hoạch cho cả dự án, điều phối hoạt động trong nhóm, đến dự báo ngân sách, giám sát tiến độ… Kỹ năng này sẽ giúp BA phối hợp với đội nhóm nội bộ tốt hơn để xử lý khối lượng công việc lớn trong thời gian giới hạn. 

Kỹ năng giải quyết vấn đề 

Mỗi dự án được ví như một bài toán nan giải với nhiều vấn đề bên trong. BA cần có khả nắm bắt được tình hình tổng quan. Từ đó họ mới đề xuất các phương án phù hợp và trực tiếp tham gia giải quyết vấn đề.

Kỹ năng ra quyết định

Kỹ năng ra quyết định hợp lý chính là yêu cầu thường gặp đối với chuyên viên phân tích nghiệp vụ. Họ phải có khả năng đánh giá đầu vào từ các bên liên quan, phân tích tình huống và lựa chọn các kế hoạch hành động phù hợp để mang lại hiệu quả cao nhất cho hoạt động kinh doanh, hoặc cho các dự án.

Kỹ năng phản biện

BA là cầu nối giữa khách hàng và team nội bộ, đứng giữa nhiều luồng ý kiến có thể trái chiều. Bởi vậy BA cần có tư duy phản biện để đánh giá, chọn lọc ra những phương án tốt nhất. Tư duy phản biện cũng giúp BA không ngừng đặt ra các câu hỏi khả thi để hiểu rõ yêu cầu của khách hàng.

Nhạy bén trong kinh doanh

Để trở thành một Business Analyst xuất sắc, bạn cần phải sở hữu kiến thức về lĩnh vực kinh doanh cũng như sự hiểu biết về chiến lược của doanh nghiệp. Sở hữu tư duy nhạy bén, BA sẽ dễ dàng nắm bắt kiến thức về bất kỳ lĩnh vực nào, dễ dàng làm việc với khách hàng hơn.

6. Để trở thành Business Analyst cần học gì?

Hiện nay tại các trường cao đẳng, đại học Việt Nam chưa có ngành học chuyên sâu về Business Analyst. Tuy nhiên vẫn có nhiều ngành đào tạo kiến thức hữu ích giúp bạn trở thành BA.

6.1 Ngành quản lý hệ thống thông tin

Sinh viên sẽ được đào tạo chuyên sâu trong 3 nhóm kiến thức chính đó là:

• Kiến thức cơ bản liên quan đến những vấn đề về Kinh tế.
• Kiến thức cơ bản liên quan đến Hệ thống thông tin quản lý.
• Kiến thức chuyên sâu liên quan đến Hệ thống thông tin quản lý.

Nhờ vậy, sinh viên sẽ được trang bị đầy đủ về phương pháp quản trị, vận hành hệ thống thông tin; phân tích các dữ liệu chính xác, kết nối trực tiếp giữa các bên liên quan bên trong công ty, doanh nghiệp cùng với các chuyên gia về công nghệ thông tin. Có thể nói, được đào tạo cả về kinh tế và kỹ thuật, các BA có xuất phát điểm từ ngành học này sẽ có nhiều cơ hội nghề nghiệp tốt.

6.2 Ngành công nghệ thông tin

Ngành CNTT thường bao gồm nhiều chuyên ngành nhỏ khác nhau chẳng hạn như khoa học máy tính, kỹ thuật về phần mềm, kỹ thuật liên quan đến máy tính, an toàn thông tin, truyền thông và mạng máy tính… 

Sinh viên học ngành này sẽ hiểu rõ kiến thức về công nghệ thông tin, cách thức để xây dựng, vận hành, bảo trì, phát triển các hệ thống phần mềm. Trực tiếp tham gia vào việc xây dựng các phần mềm để có thể giải quyết các bài toán thực tế nhanh nhất. Học CNTT bạn sẽ có rất nhiều lợi thế khi ra trường làm nghề Business Analyst, dễ dàng giao tiếp với bộ phận liên quan đến kỹ thuật, có khả năng đánh giá và đề xuất các nghiệp vụ kỹ thuật.

Khi vào nghề BA, người học CNTT cần bổ sung thêm các kiến thức về nghiệp vụ kinh doanh,  kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm cũng như kỹ năng giải quyết vấn đề.

6.3 Ngành kinh tế – quản lý

Ngành kinh tế thường liên quan tới quản trị, tài chính, kế toán/kiểm toán, ngân hàng. Đây cũng chính là một điều kiện thuận lợi khi ra làm BA, đặc biệt là trong nghiệp vụ phân tích tình hình kinh doanh – vận hành tại doanh nghiệp của khách hàng. 

Người học chuyên về kinh tế nên tự bổ sung thêm các kiến thức về CNTT hoặc tham gia các khóa học chuyên sâu BA. Ngoài đào tạo chính quy, hiện nay có nhiều khóa học offline và online ngắn hạn cung cấp kỹ năng để trở thành BA, phù hợp với người theo chuyên ngành kinh tế

7. Mức lương và cơ hội nghề nghiệp trong ngành Business Analyst

Tùy theo những kinh nghiệm, mức lương nghề của một Business Analyst (BA) tại Việt Nam nằm trong khoảng từ 8 triệu đến trên 50 triệu VNĐ/tháng.

• Lương của BA mới vào nghề  (0 – 1 năm kinh nghiệm) từ 7 – 12 triệu VNĐ/tháng.
• Lương của một Junior (1-2 năm kinh nghiệm):  từ 12 – 20 triệu VNĐ/ tháng.
• Lương của một Senior (3-5 kinh nghiệm tùy từng công ty, mô hình hoạt động): từ 20 – 35 triệu VNĐ/tháng.
• Lương của BA cấp quản lý: trung bình từ 50-65 triệu VNĐ/ tháng

Cơ hội nghề nghiệp cho Business Analyst rất đa dạng, trải dài ở nhiều lĩnh vực như tài chính, ngân hàng, công nghệ, bán lẻ hay sản xuất. Sau vài năm kinh nghiệm, BA có thể phát triển lên các vị trí cao hơn như Senior BA, Product Owner, Project Manager, hoặc Business Architect.

Với kỹ năng phân tích và tư duy hệ thống, họ cũng có thể chuyển hướng sang lĩnh vực quản lý sản phẩm hoặc chiến lược kinh doanh. Môi trường làm việc linh hoạt, kết nối giữa các phòng ban giúp BA mở rộng góc nhìn và dễ dàng thích nghi với nhiều mô hình doanh nghiệp khác nhau.

8. Những thách thức khi làm Business Analyst

Với vai trò là cầu nối giữa các phòng ban kinh doanh, kỹ thuật và khách hàng, Business Analyst thường gặp phải nhiều khó khăn và thách thức trong công việc:

• Tiếp cận khách hàng: Một số khách hàng có thể không rõ ràng trong việc truyền đạt yêu cầu hoặc không có khả năng diễn đạt đầy đủ mong muốn của mình.

• Phân loại dữ liệu và nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ nhiều nguồn khác nhau có thể thiếu tính nhất quán và chất lượng. BA phải phân tích và chọn lọc dữ liệu để đảm bảo rằng thông tin được sử dụng trong các quyết định chính xác và hợp lý.

• Khó khăn trong việc quản lý yêu cầu: BA phải đảm bảo rằng tất cả các yêu cầu đều được đáp ứng đầy đủ mà không làm chậm tiến độ dự án.

• Khó khăn trong việc quản lý rủi ro: Mỗi dự án luôn tiềm ẩn những rủi ro không lường trước được, từ các vấn đề kỹ thuật đến các thay đổi yêu cầu từ khách hàng. BA cần có khả năng quản lý rủi ro để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực đến dự án.

• Khó khăn, thách thức rào cản ngôn ngữ: Trong môi trường làm việc quốc tế, rào cản ngôn ngữ có thể gây khó khăn trong việc giao tiếp giữa các bên. Việc sử dụng thuật ngữ chuyên ngành không đồng nhất có thể dẫn đến hiểu lầm yêu cầu.

9. Những câu hỏi thường gặp về Business Analyst

Business Analyst có cần biết lập trình không?
BA hông bắt buộc phải biết lập trình, nhưng kiến thức cơ bản về lập trình sẽ là lợi thế.

Business Analyst nên làm trong ngành nào?
Các ngành như ngân hàng, công nghệ thông tin, thương mại điện tử và quản lý dự án rất phù hợp với BA.

Làm sao để biết mình phù hợp với nghề BA?
Nếu bạn có kỹ năng phân tích, giao tiếp tốt và yêu thích làm việc với dữ liệu, BA có thể là lựa chọn phù hợp.

Học BA bắt đầu từ đâu?
Tìm hiểu các khóa học online, đọc sách chuyên ngành, tham gia các dự án thực tế, hoặc thực tập để tích lũy kinh nghiệm.

Business Analyst và System Analyst có gì khác nhau?
BA tập trung vào việc phân tích yêu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp, trong khi System Analyst tập trung vào việc phân tích hệ thống và công nghệ để thực hiện các giải pháp đó.

Lộ trình nghề nghiệp của Business Analyst như thế nào?
Bắt đầu với các vị trí junior, sau đó có thể thăng tiến lên Senior BA, Project Manager hoặc chuyển sang các vai trò như Product Manager hoặc Consultant.

10. Kết Luận

Hiện nay có rất nhiều bạn trẻ dành sự quan tâm đặc biệt đối với nghề Business Analyst. Với những thông tin trên, bạn đọc chắc chắn đã nắm được Business Analyst là gì, công việc, yêu cầu cũng như triển vọng của nghề BA để ứng tuyển hoặc để tìm kiếm được các ứng viên phù hợp cho doanh nghiệp.